De artikelenreeks van Luc Dedeene omtrent het enten van tomaten hebben mij overtuigd om dit in 2008 ook eens uit te testen.
Het artikel  over de kopenting bij tomaten is daarbij een uitstekende hulp gebleken en de conclusies aan het einde van mijn testen in een niet-professionele omgeving (terug in agendavorm weergegeven), doen dan ook niets af aan de methode als dusdanig. Daarom werd, als eerste test, gekozen voor afenten tot het bekomen van een plant met één stengel.
Ik vertrok hierbij van een set onderstamzaad “Resistar  F1” (25 zaadjes met bijhorende clips gekocht bij het Vlaams zaadhuis).
Ik koos voor Hobby F1 (vleestomaat) en Tamaris F1 (kleine vleestomaat)  voor de enten.
De propagator, zoals reeds beschreven in eerdere artikels, kwam hierbij goed van pas. (Lees het artikel “Feedback omtrent het gebruik van een propagator met de thermostaat“)
Wat volgt is het exacte relaas van het ganse proces tot aan het uitplanten van de geente planten in de volle grond van de kas. Bedoeling van onderstaande agenda is de beginnende hobbytuinder concrete, uit de praktijk afkomstige, timings te geven om zodoende zijn zaai en plantdatums te gaan bepalen en reeds vooraf te weten aan wat hij zich mag verwachten. Het al of niet gebruiken van een propagator kan wat verschil in de timing geven (met propagator is kieming en ingroeien van de enten ietwat vlugger)  Ook bij de fotoreportage van Luc Dedeene over enten vind je data van het teeltverloop, dit is dan zonder propagator, maar wel tijdens het uitzonderlijk warme voorjaar van 2007.
Details over zaaien en opkweek vindt u ook in het artikel
Zaaien en Verspenen (Tomaten kweken bij Herman in 2007 Deel 1)

 

Tijdsverloop bij de opkweek en het enten van tomaten.

Opmerking : Lees je mijn berichten voor het eerst, dan is het aan te raden ook even mijn artikel over het zaaien, verspenen van tomaten te lezen.

09/03/08, dag 1
Zaaien van onderstam (Resistar  F1) en beide enttomaten Hobby F1 (30 zaadjes) en Tamaris F1  (20 zaadjes) in 3  zaaibakjes op een vochtige witzandlaag van de propagator, ingesteld op 22°C.

  13/03/08, dag 5 
Begin kieming (ongeveer 25% gekiemd). Om fileren van de eerste kiemjes tegen te gaan, in afwachting van verdere kieming gaat de propagator nog één dag onder de de lichtbak, waarna de 3 zaaibakjes apart onder de lichtbak geplaatst worden (belichting enkel overdag, lichtbak staat aan schuifraam van de keuken);
De overnachting gebeurt in de keuken (20°C) maar volledig donker.

15/03/08, dag 7
Als backup worden een aantal overblijvende zaadjes van Hobby F1 en Tamaris F1 gezaaid in de propagator. Deze plantjes zullen later uitgeplant worden in potten en vollegrond in de kas. Ook plan ik enkele afgeënte planten naast niet geënte planten in de vollegrond buiten naast mekaar te testen.

15-16/03/08, dag 7-8
’s Nachts (vanaf 23 uur) verblijven alle zaailingen in de kelder bij 15°C om fileren te vermijden tijdens het opgroeien; overdag (7-13uur +18-23uur) gaan ze terug voor de venster onder de groeilampen.

16/03/08, dag 8
De kieming blijkt nu voor alle soorten compleet en telling brengt mij op een gemiddelde van 80% gekiemde zaadjes.

18-20/03/08, dag 10-11-12
Resistar blijkt toch te fileren en zou wel eens moeilijkheden kunnen opleveren ivm met de stengel-diameter tov de entsoorten.Daarom verhuist Resistar naar de kelder(15°C) om de groei wat af te remmen. Hobby F1 en Tamaris F1 blijven s’nachts in de donkere keuken bij 20°C.

22-03/08, dag 14
Aangezien vorige actie blijkbaar weinig effect heeft,besluit ik éénmalig Hobby en Tamaris wat water (20°C) te geven en Resistar droog te houden. Dit blijkt beter resultaat te geven.
Bedoeling is van voor alle stengel-diameters binnen de norm te blijven namelijik tussen 1,8 en 2,3 mm(ideaal 2 mm volgens de instructies van het Vlaams Zaadhuis).

27/03/08, dag 19
Tijd om te verspenen in de definitieve opkweekpot(diameter 9 cm).Ale plantjes hebben nu ten minste één echt blaadje.

06/04/08, dag 29, 4 weken na zaaien
Afenten van 20 Resistar F1 onderstammen kan nu beginnen.

Diameter meten
De diameters van alle plantjes zijn als volgt en worden daarom in groepen gescheiden gehouden:

• Resistar :5 stuks van 1,8mm,13 stuks van 2 mm,2 stuks van 2,2 mm
• Hobby : 17 stuks van 2 mm,2 stuks van 2,2 mm
• Tamaris : 5 stuks van 1,8 mm,6 stuks van 2 mm

Voor elke Resistar onderstam wordt nu een entplant met gelijke diameter samen gezet.
Het meten van de diameter gebeurde met een Alu-plaatje(2 mm dik) waarin twee gleufjes gezaagd zijn(met ijzerzaag) en dan uitgevijld met een sleutelvijltje tot 1,7 en 2,4 mm

Snijden
De Resistar onderstam wordt nu schuin(45°) afgesneden vlak onder de kiemblaadjes; de entsoorten worden eveneens schuin (45°) afgesneden zodat de kiemblaadjes nog juist boven de clips uitkomen.

Om mooi af te snijden heb ik één clipje opgeofferd waarvan de uiteinden nauwkeurig afgesneden zijn onder 45°.De clip wordt dan op de juiste snijplaats van de stengels(onderstam en entplant) geplaatst entijdens het snijden de clip vasthouden om mooi de hoek van 45° te kunnen volgen(ook de clip niet beschadigen tijdens het snijden).Een 2de persoon om te helpen is hier wel handig…Ontsmetting
Na elke versnijding van een stengel wordt het papiermesje ontsmet (daarna afgedroogd met keukenpapier) met DETTOL-ontsmettingsmiddel.
Het overschot van Tamaris en Hobby planten kan later gebruikt worden voor mijn andere testen zowel in of buiten de kas.

Vochtige propagator
Alle geente planten (potten voorzien van een etiket met vermelding van de entsoort) gaan nu terug in de propagator (bodem stevig vochtig gemaakt),plantjes beneveld en propagator op 24°C.

Steun
Alle plantjes werden ook voorzien van een stokje, gemaakt van een stuk electriciteitsdraad (Ø 4 mm²), om ze mooi recht te houden en de clipsen stabiel te houden tijdens het aangroeiproces.

06/04/08 = dag 0 voor het afentmoment
Toevallig kan ik ook vandaag de 2de zaaibeurt van de Hobby-plantjes verspenen;ze zullen dienen als vangnet in geval van mislukking en ook voor de potplantenkweek en buitenteelt.

11/04/08
Dag 5 na enten
1ste maal openen van propagator en 3 x 1/4 uur verluchten. De plantjes blijven daarbij mooi (geen verwelking, zoniet onmiddelijk benevelen en terug sluiten van de propagator)

12/04/08
Dag 6 na enten, 

3 x 1/2 uur verluchten,temperatuur van de propagator verlagen tot 21°C
De niet geente planten zijn steviger en korter. Ze blijken ook een meer ontwikkeld wortelstelsel te hebben dan de geente planten, die veel energie gebruikten voor het ingroeien van de enting.Ook blijkt dat de geente planten extra water opgeslorpt hebben uit de vochtige zand-onderlaag, wat niet bepaald gunstig is voor het ontwikkelen van het wortelstelsel(teveel is teveel).

13/04/08
Dag 7 na enten
Permanent verluchten van de propagator via de verluchtingsgaatjes in het plexi-deksel.

 

14/04/08
Dag 8 na enten
Ganse dag onder groeilichtbak met propagatior afgeschakeld

16/04/08
Dag 10 na enten
Geënte planten staan nog steeds voor de venster onder lichtbak; de niet geente planten gaan overdag reeds in de kas en komen terug naar de keuken gedurende de nacht.

18/04/08
Dag 12 na enten
Geënte planten komen voor het eerst droog te staan na hun verblijf in de propagator.Ik wacht nu nog één dag om hen wat water te geven.

21/04/08
Dag 15, na enten, meer dan  zes weken na zaaien
Alle afgeënte planten staan nu tesamen overdag in de kas vanaf 11 uur tot 18 uur. Stelselmatig zal het verblijf in de kas, naargelang het weer, opgedreven worden tot uitplanttijd.

03/05/08, 8,5 weken na zaaien.
Uitplanten van afgeënte (4 x Hobby + 4 x Tamaris) in volle grond van de kas. Tergelijkertijd worden 3 niet geënte Hobby-planten in potten(15 liter) ingeplant (wordt behandeld in een later artikel omtrent potten-tomatenkweek in de kas)

Enkele conclusies en opmerkingen:

1- Planten met één stengel of twee stengels ?

Ik koos, zeker als eerste test, voor het kweken met één stengel.Ik twijfel er tenandere sterk aan dat een hobbytuinder de goede omgevingsomstandigheden zal kunnen creëeren om de opkweek van
meerstengelige planten (door het afsnijden van de kop van de  jonge plant) tot een goed einde te brengen. Bovendien mag men in dit geval toch vlug rekenen op een groeivertraging van een extra paar weken. Dit betekent niet alleen vlugger moeten zaaien maar eveneens de planten langer in huis moeten houden tot wanneer het moment van verhuis (in stappen) naar de kas toe te laten.
Wel plan ik in 2009 voor de oplossing van het systeem, waarbij men in de kas, eens de plant met één stengel aan zijn eerste bloemtros toe is,de eerste kopdief (dwz de dief die ontspruit uit het bladoksel vlak onder de eerste bloemtros) te laten uitgroeien tot een tweede stengel. Daarover nog meer info in een artikel van de opkweek in de kas van geente tomatenplanten heel binnenkort.

2. Planten kopen of zelf opkweken?

Hierbij kan ik enkel verwijzen naar het artikel van Luc Dedeene  over het kopen van geënte tomateplanten (klik), die naast het feit van beperkte keuze en hoge prijs, terecht de kwaliteit van deze oplossing in sommige tuincentra in vraag stelt.
Mijn conclusie is daar in elk geval :”wat men zelf doet,doet men beter”

3. De keuze van het zaaimoment?

Deze kennis moet men verwerven door het “doen”. Ik bedoel hiermee :
Gezien het de bedoeling is om, op hetzelfde moment, onderstammen en entsoorten beschikbaar te hebben met zelfde stengeldiameter (norm is 2 mm) zou je denken dat je ras en onderstam op hetzelfde moment moet zaaien.
Uit mijn testen bleek dat, bij gebruik van Resistar als onderstam tesamen met de rassen Hobby en Tamaris, Resistar eigenlijk te vlug groeide tov van de entsoorten. Ik heb dan ook getracht door licht, watergift, en temperatuur nog iets te corrigeren.Ten allen koste moet vermeden worden dat de onderstamsoort fileert (ttz dun opschiet).
Voor 2009 zal ik dus Resistar pas zaaien op het ogenblik dat de eerste kieming van Hobby en Tamaris gebeurt in mijn propagator. Maar nogmaals, dit is de conclusie van mijn test en zou bij gebruik van andere onderstammen en/of entsoorten juist andersom kunnen zijn.
Een goede basis is dus, bij een allereerste zaaibeurt, onderstam en entsoort op hetzelfde moment te zaaien en daaruit de conclusies te trekken.
Belangrijk is dat men onderstam en entplanten sorteert volgens stengeldikte. Ik vertrok bij het enten met 20 onderstammen en had uiteindelijk 20 stevige geënte planten (100% slaagpercentage dus).
Even belangrijk is dat de som van het aantal zaadjes van de entsoorten het aantal zaadjes van de onderstam (25 in het geval van Resistar in het Vlaams zaadhuis) ruim overtreft. Dan heeft men, bij het sorteren
per diameter meer kansen om gelijke diameters te vinden voor de 25 onderstammen.

4. Gebruik van clipsen of andere oplossingen?

Persoonlijk verkies ik clipsen. Ze zijn, na ontsmetting met Dettol,zeker nog een bijkomend jaar te herbruiken en gemakkelijk te plaatsen.Ze sluiten heel mooi op de entplaats zelfs bij verschil in stengeldikte.
In de reacties op het artikel van Luc Dedeene werd door Paul Baetens een oplossing aangebracht met buisbinddraad (klik hier voor de uitleg en de foto’s)  Als blijkt dat dit goed werkt zijn deze oplossingen zeker waardevol en verdienen ze onze aandacht
Geef dus maar, geachte lezer, volop feedback van mogelijke nog andere oplossingen.

5.Gebruik van een propagator?

Is uiteraard, en zeker in zijn verfijnde versie zoals beschreven in een artikel van mijzelf (klik hier)  een zeer betrouwbaar hulpmiddel. Maar terug dient gezegd dat andere zelfbouw-oplossingen ook tot een goed resultaat kunnen leiden. Er zijn namelijk meer wegen naar Rome. Ikzelf ben heel tevreden met mijn propagator maar het is uiteraard een relatief duur toestel.

Toch overweeg ik om in 2009 de zand-onderlaag in de propagator tijdens het verblijf van de geente plantjes te bedekken met een netje van dunmazige ijzerdraad teneinde de potgrond in de potjes niet zoveel vocht te laten opslorpen,wat vermoedelijk het wortelstelsel niet ten goede komt.Bij uitplanten van geente en nief-geente planten in de kas bleek tenandere dat de geente planten, gedurende de eerste paar weken na inplanting, minder vlug opgroeiden dan niet geente planten,wat waarschijnlijk zou kunnen te wijten zijn aan een minder ontwikkeld wortelstelsel en het teveel aan water in de potjes.Vandaar de aanbeveling om de potgrond van geente planten,na verblijf in de propagator, voldoende te laten uitdrogen om het wortelstelsel te laten aangroeien.Eventueel belet dit niet van nu en dan het gebladerte te bevochtigen met een mini-nevelspuit.

6.Wat zijn nog belangrijke aandachtspunten?

Steun
Ondersteunen van de geente plantjes vooraleer ze in de ingroeiruimte(bvb de propagator) gaan : zoals reeds aangehaald kan men hiervoor stukjes stevige (4mm2 sectie) electriciteitsdraad gebruiken. Ze kunnen
daarenboven elk jaar opnieuw gebruikt worden. De lengte is te kiezen volgens de beschikbare hoogte tussen plantjes en het deksel van de broeikas(propagator of dergelijke).

Licht en temperatuur
Het belang van licht,zonlicht en temperatuur: naast de ingroeiperiode (in de propagator in zeer vochtige en warme omgeving), is bij het verlaten van de propagator, het uiterst belangrijk om zoveel mogelijk licht
(géén sterk zonlicht want dit kan heel slecht aflopen) en een gemiddelde temperatuur (20-22°C) te zorgen en geen grote verschillen te veroorzaken doorheen de dag. De plantjes zijn na verblijf in de propagator nog zeer kwetsbaar.

Water
Ook al lijken ze qua gebladerte en grootte het reeds goed te doen, toch is het zwakke punt op dat ogenblik nog het onvoldoende ontwikkeld wortelstelsel in vergelijking met de grootte van het plantje.Daarom zeker opletten met watergift. Ik verkies,na het verwijderen uit de propagator, te wachten met watergift tot wanneer de grond in de potjes duidelijk goed uitgedroogd is.
Door de extreme vochtigheid in de propagator is er heel veel vocht opgeslorpt in de potjes wat dan weer aanleiding zou kunnen geven tot fileren. Droger kweken geeft kortere en stevige plantjes.

Vernevelen
Water geven en beneveling van het gebladerte, indien mogelijk, met regenwater op kamertemperatuur, is nodig bij de pas geënte plantjes tot aan de vergroeiing.
Ikzelf ondervond verbrandingsverschijnselen van de bladtopjes ten gevolge van het benevelen met zacht (kalkloos) water afkomstig van een waterverzachter. De kalk, aanwezig in leidingwater, blijkt na ontharding vervangen te zijn door zout. Een druppel water die na beneveling van de plant, blijft hangen aan het topje van het blad,zou wel eens,in combinatie met warmte tgv sterk zonlicht of een groeilamp die te laag boven het gebladerte hangt, voor verbranding van het bladtpuntje kunnen zorgen.Het verschijnsel manifesteert zich door vergeelde bladtopjes.

In een volgend artikel wordt de opkweek tot en met de oogst van mijn geente planten behandeld. Daarna volgt er nog een gedetailleerd artikel omtrent het kweken van tomaten in pot in de kas. Veel lees-en denkgenot ondertussen gewenst. Aarzel niet uw methodes, vragen of opmerkingen door te geven hieronder.

Aanbevolen lectuur voor wie de opkweek en/of enten van tomaten allemaal nieuw is. 
Zaaien en Verspenen (Tomaten kweken bij Herman in 2007 Deel 1)
Tomaten enten, japanse kopenting (Serie tomaten enten, deel 2)