Wie na de teelt van vruchtgroenten nog wat bladgroenten wil telen in de kas krijgt vroeg of laat wel eens te maken met de verraderlijke aardrups. De aardrups lust zowat alles wat in het najaar in de kas geplant wordt: sla, andijvie, selder, peterselie, spinazie …. Maar ook in open lucht kan deze rups van de worteluilen (Agrotis spp) verrassen. In dit uitgebreide artikel het schadebeeld, oorzaken, bestrijding en diverse foto’s.

Schadebeeld
Twee dagen na het planten van de andijvie werd deze ongenode gast betrapt. Aardrupsen houden zich schuil onder het jonge plantje (in dit geval onder de perspot) en komen ’s nachts aan de plant vreten. Op de foto zie je dat de bladeren werden aangevreten. Ook komt het veel voor dat het stengeltje van de jonge plant net boven de grond afgeknaagd is. Aardrupsen tasten zoals gezegd het hele assortiment van jonge groenteplanten aan. De meeste schade doet zich voor vlak na het planten. Her en der enkele planten aangetast. Maar als er slechts enkele plantjes werden geplant kan de schade toch wel voor een teleurstelling zorgen. Typisch is ook dat enkele plantjes op één rij zijn aangetast. Immers, nadat één plantje bijna volledig kaal is gegeten verplaatst de rups zich naar het volgende plantje in de rij.

Oorzaken
Op percelen die een tijdje braak lagen, of waar de hele zomer vruchtgroenten geteeld werden is de kans dat er aardrupsen zijn nog veel groter. Kortom, percelen waar lange tijd geen grondbewerking uitgevoerd werd tijdens de zomer en wat (klein) onkruid gegroeid heeft. De de worteluilen (Agrotis spp) zetten immers hun eitjes af op allerlei kruiden of grassen, naargelang de soort.

Vangen
Zie je een plant die aangetast is, zoek dan de rups onder de plant of perspot. Heel typisch is ook dat de aardrups zich helemaal oprolt als een schrikreactie. Wees dus op uw hoede de eerste dagen na het planten, met name in de late zomer en vroege herfst.
Kunt u ze niet vinden of is de aantasting heel groot, dan is een veel gebruikte lokmethode het uitstrooien van zemelen gemengd met stroop of suikeroplossing en een gewasbeschermingsmiddel op basis van Bacillus thurigiensis of met een synthetisch (bv dit) of natuurlijk pyrethroïde (bv dit) in de nabijheid van de aangetaste planten.

Een citaat uit de brochure Ziekten en plagen glasgroenten in beeld, Ministerie van Landbouw en Visserij, CAD Gewasbescherming, Wageningen, 1987 : (u vindt een deel van deze brochure ook hier)

De eerste twee stadia van de rups bewegen zich als een „spanrups” over de bladeren en eten daar kleine, ronde gaatjes in. Het lijkt net of met hagel door de bladeren is geschoten.

Foto : spanrups en schade op aubergine.

Vanaf het derde stadium leeft de aardrups onder de grond. Ze vreten aan delen van de plant die dicht bij de grond makkelijk bereikbaar zijn. Bijvoorbeeld de wortelhals, bladeren en de stengel. Soms worden afgeknaagde delen in de grond getrokken.
Aardrupsen zijn larven van de vlinderfamilie der uilen. Afhankelijk van de soort uil worden de eieren apart of in grote aantallen bij elkaar op de lagere delen van de plant of oppervlakkig in de grond gelegd. Na zeven tot twaalf dagen komen kleine rupsen uit. Na één week zijn deze ongeveer 4 mm lang en vervellen voor de eerste keer tot rupsen in het tweede stadium. Vanaf het derde stadium worden de rupsen schuw voor lichten komen alleen ’s nachts of op donkere dagen boven de grond. Tijdens het „ondergrondse” leven volgen nog drie vervellingen, zodat in totaal vijf à zes stadia worden doorlopen. Het laatste stadium duurt even lang als alle andere stadia samen. Het is kenmerkend dat de rups in een cirkel ligt. Diep in de grond verpopt de aardrups zich in een aarden cocon. Afhankelijk van de soort overwinteren aardrupsen als pop of als volwassen rups. De vlinders vliegen alleen ’s nachts.

Foto’s boven : Blaadjes van dit selderplantje zijn afgeknaagd, wat graafwerk doet de boosdoener verschijnen!

Foto’s onder : Ook in dit mooie perceeltje spinazie in de kas zijn aardrupsen aan het werk geweest.