Met de winter in aantocht valt het op dat het assortiment aan vers te oogsten groenten in onze tuin weer heel wat minder wordt. Winterprei vinden we natuurlijk nog in bijna iedere liefhebberstuin. Savooikool overleeft de vorst ook wel. Maar wist je dat er een groente is die pas het lekkerst is als de vorst erover gegaan is? Terwijl alle andere wortelgroenten gerooid moeten voor de naderende vorst, laten we de pastinaak ongemoeid. Misschien behoort deze witte wortel straks wel tot één van uw favoriete wintergroenten.

Een schermbloemige

Pastinaak groeit vrij weelderig met een grof,
op selder lijkend blad.

Pastinaak is een oude groente en wordt beschouwd als voorloper van de aardappel. Het was lange tijd het hoofdvoedsel van de gewone man. De groente was vrij gemakkelijk te telen en kon uitstekend een ganse winter lang bewaard worden. Sinds jaar en dag is de witte wortel heel populair in Engeland. Ook nu nog worden er grote hoeveelheden van gekweekt. Pastinaak (Pastinaca sativa) behoort tot de familie van de schermbloemigen (Apiacae), een welbekende en veel geteelde plantenfamilie in onze groentetuin. Denk maar aan wortelen, seldersoorten, peterselie, kervel en knolvenkel. De minder bekende pastinaak kan zijn afkomst niet verbergen. De bladeren lijken wel een grove uitvoering van een selderblad, de wortels kan je vergelijken met grote winterwortelen in een witte uitvoering. De geur van de plant doet je eraan herinneren dat ook selder familie is van deze weelderig groeiende plant. Opvallend is dat de kop van de wortel, die wat ingezonken is, nooit boven de grond uitkomt. Na de winter loopt de wortel opnieuw uit en vormt als spoedig een bloemstengel met opvallend gele bloemen. Opvallend, daar de meeste andere schermbloemige groenten wit bloeien.

In de keuken

Er zijn heel wat mogelijkheden om pastinaak te gaan verwerken. Als ingrediënt van een stevige Vlaamse hutsepot is deze witte wortel nog het meest bekend. Als smaakmaker van soepen kan je pastinaak goed gebruiken. Gebakken is pastinaak heel lekker. De zoete smaak komt dan het beste tot zijn recht in een potpourri met andere wortelgewassen. Ook als je de wortelen bakt kan je ze best even enkele minuten voorkoken. De wortelen moeten geschild en versneden worden. De harde kern wordt best verwijderd. In veel Engelse zoete gerechten zoals desserts en confituur is pastinaak onmisbaar.

Weinig variëteiten

Veel keuze wat betreft variëteiten is er niet. Sommige variëteiten hebben lange, andere halflange wortelen. Halflange van Guernesey is een standaardras dat al meer dan 50 jaar gebruikt wordt. Ook “Halflange Witte” is door zijn kortere wortels gemakkelijker te oogsten. Lange Witte Holkruin is een ras met lange wortelen en met een sterk ingezonken kop. In Engeland zijn heel wat meer rassen te verkrijgen.

 

Diep bewerken

De langste wortel is meer dan 40 cm.
Bemerk ook de vertakte wortels.

De grond waarop we pastinaak willen telen vergt een goede voorbereiding. De verdikte penwortel heeft een spits, langgerekt uiteinde dat diep kan uitgroeien. De langste wortel die ik daarnet rooide om een foto te maken was meer dan 40 cm! Een losse, diep bewerkte grond is dan ook noodzakelijk. Indien er op geringe diepte een hardere laag aanwezig is zal de wortel een vertakte of kromme groei vertonen. Als je problemen verwacht met de bewortelingsdiepte kan je toevlucht nemen tot een variëteit met kortere wortels of de teelt op ruggen. Maak ruggen van zo’n 20 cm breed en 20cm hoog door grond op te werpen zoals je doet bij het aanaarden. Doe dit wel op niet al te natte grond. Enkele weken voor het zaaien zijn de ruggen al gemaakt. Dan kan de grond voldoende bezakken en heb je de gelegenheid de al gekiemde onkruiden te verwijderen.

Gevoelige bemesting

De jonge kiemplantjes kunnen er niet tegen om plots in contact te komen met hoge meststofconcentraties. Kunstmeststoffen moet je goed inwerken en ruim op voorhand toedienen. Indien dit niet mogelijk is, kies dan voor een gedroogde organische meststof. Deze meststoffen geven hun voedingselementen niet allemaal in één keer vrij, waardoor je geen problemen zal hebben met verbranding van de jonge plantjes. Om een stevige, goed uitgegroeide wortel te bekomen is de kaliumbemesting zeer belangrijk. Je kan extra kalium toedienen onder de vorm van bijvoorbeeld Patentkali, maar opgepast, ook niet direct voor het zaaien. Gebruik een perceel waar tijdens de winter of het voorjaar geen stalmest of compost op gebracht werd. Een goede voorraadbemesting is bijvoorbeeld 150 gram per m² onder de vorm van een gedroogde samengestelde organische meststof. Daarbij strooi je dan ook nog 50 gram patentkali (30% Kalium). Overdrijf niet met de bemesting. Teveel stikstof zal immers een overvloedige bladgroei veroorzaken, ten nadele van de wortelvorming. Hou de groei van de planten in het oog. Twee maanden na het zaaien kan je nog wat extra bijbemesten met een samengestelde kunstmeststof. Die strooi je in kleine hoeveelheid naast de rijen. Je kan bijvoorbeeld 30 gram blauwe korrel (12-12-17) gebruiken per m². Zeker na een nat groeiseizoen moet je de bijbemesting goed verzorgen.

 

Trage kieming

De zaden zijn groot en plat in vergelijking met andere schermbloemigen. Je mag dan ook ongeveer 1 cm diep zaaien. Pastinaak vraagt heel wat ruimte, zowel ondergronds als bovengronds. Een grote rijafstand van 40 cm heeft zo zijn voordelen. Bij de oogst zal je niet onmiddellijk de naastliggend rijen loswoelen. Verder heb je meer ruimte om te schoffelen en droogt het gewas beter op. Tussen de plantjes laat je zo’n 15 cm. Door deze grote plantafstand kan het handig zijn de zaadjes in groepjes van drie uit te zaaien. Hou daarna het sterkste plantje over. De kieming verloopt vrij traag. Onder gunstige omstandigheden duurt dit toch al vlug twee weken. Daarom moet je vermijden dat tussen de kieming en de eigenlijke opkomst van het zaad er korstvorming optreedt. Strooi wat zand over de pas gezaaide rijen en vermijd te zaaien in te natte grond. Je kan ook wat radijszaadjes bij de pastinaakzaden leggen, je ziet zo beter de rijen en de radijszaadjes helpen de grond breken. Zorg er in ieder geval voor de grond vochtig te houden tot aan de kieming. Als je de grond afdekt met vochtige jutezakken of doeken, vergeet dan niet deze te verwijderen net voor de opkomst. Steeds nieuw zaad gebruiken is de boodschap om ontgoochelingen te voorkomen. Na één jaar bewaring is de kiemkracht al zeer sterk verminderd.

 

Groeit lang

Pastinaak heeft een groeiduur, afhankelijk van de variëteit, van zo’n vijf maanden. Ideaal is als de wortelen oogstrijp zijn net voor de winter. Een goede zaaiperiode is dan ook half mei. Wil je ook in de zomerperiode al pastinaak oogsten dan kan je al begin maart of begin april zaaien. Deze vroege teelt is echter niet geschikt om tijdens de winter over te houden. Te grote pastinaakwortelen worden op de duur te vezelig. Ook begin juli kan nog wat gezaaid worden. Afhankelijk van de weersomstandigheden in het najaar kan je dan vanaf de jaarwisseling oogsten.

Overwinteren

De traditie wil dat pastinaken een betere en zoetere smaak hebben als er een koudeperiode overgegaan is. Anderen houden toch liever van de smaak van jonge, fijne in de zomer geoogste pastinaak. Als je de ganse winter wil oogsten, moet je er enkel voor zorgen dat ze ook tijdens een vorstperiode nog bereikbaar zijn. Dek een deel van de rij goed af met stro en een laag plastiek. Het gedeelte dat je tijdens de vorstperiode toch niet zal gebruiken mag je onbedekt laten. Verwijder in ieder geval de bedekking wanneer de vorstperiode afloopt. De enige spelbreker bij het ter plaatse bewaren kan wateroverlast zijn. Als je te maken hebt met zware, slecht doordringbare grond kan je ze toch beter in oktober-november oogsten. Leg de wortelen dan in een koele ruimte of kelder. Als de hergroei van de pastinaakwortelen in het voorjaar opnieuw op gang komt zal je de oogst moeten stoppen, de smaak van de wortelen wordt dan immers bitter en het vlees wordt voos. Laat de koudeperiode op zich wachten, dan kan je toch voor de lekkere zoete smaak van pastinaak zorgen door een paar wortelen gedurende enkele dagen in de koelkast te bewaren. Bij het oogsten worden de bladeren afgesneden, maar de kop van de wortel met daarin het groeipunt laten we zitten. Een tiental m² pastinaak kan zo’n 30 à 40 kg wortelen opleveren.

Sterker dan wortelen

Om zoveel mogelijk ongemakken van ziekten en plagen te vermijden kan je, tussen twee rijen in, een rij ajuin uitzaaien. Pastinaakwortelen die volgroeid zijn vallen snel ten prooi aan allerlei ziektes en insecten. Zaai dus niet te vroeg als je een gezonde bewaarteelt wil bekomen.

Pastinaak wordt ook wel eens witte wortel genoemd. Daaruit kan je besluiten dat we ook hier de wortelvlieg moeten vrezen. Gelukkig is pastinaak, ondanks zijn lange groeiduur, iets minder gevoelig voor wortelvlieg. Zeker op lichte gronden en op beschutte plaatsen moeten we maatregelen nemen tegen de wortelvlieg en is het aangewezen om met insectengaas te gaan telen.

Een schimmelziekte waar pastinaak veel last van heeft is Intersonilia. De bladeren vertonen eerst zilvergrijze vlekken die later bruin worden en uiteindelijk kan het ganse blad verdrogen. Phoma is een andere schimmelziekte die kankerachtige vlekken veroorzaakt op de wortel. De vlekken zijn eerst bruin, later overgaand in zwarte, ingezonken vlekken. Vooral in natte en koele omstandigheden kan de ziekte zich snel uitbreiden. Beide ziektes blijven over op afgestorven plantendelen. Een vruchtwisseling van één op vier is dan ook aangewezen.

Gescheurde wortelen kunnen voorkomen als na een lange droogteperiode plotse regenval de wortels weer doet hergroeien. Je kan dit voorkomen door in droogteperiodes wat water te geven, zo vermijd je dat de groei van de wortelen stilvalt.

Vertakte wortelgroei kan verschillende redenen hebben. Het gebruik van organische mest, te nat of niet diep genoeg bewerkte grond en droogte in een jong stadium van de groei zijn enkele mogelijkheden.

Bronnen – Literatuur – foto’s :

Growing Root Crops In the Garden

Easy Parsnip Harvesting

Carrots and Parsnips

Donnie McBean – Growing parsnips is a piece of cake.

The Cultivated Gardener Feature Story

PARSNIP

Parsnips

Vegetable Gardening @ the Vegetable Patch growing parsnips and organic vegetable gardening

botany-pastinaca

Production commerciale du panais en ontario