De bouw van de tomatenbloem
Zelfbestuiver
Tomaten zijn zelfbestuivend. Dat wil zeggen dat het voldoende is dat er stuifmeel op de stamper komt van dezelfde bloem. Na een goede bestuiving volgt normaal gezien ook een goede bevruchting en zal het vruchtbeginsel uitgroeien tot een tomaat.
Bouw van de bloem.
De meeldraden van de tomatenbloem zijn vergroeid tot een soort kokertje dat zich rond de stamper sluit.
Natuurlijke bestuiving
De bestuiving komt gemakkelijk tot stand bij normale, goed gevormde bloemen. De meeldraden, die als een zuiltje om de stijl gerangschikt staan, springen bij volle bloei in lange spleten open. Gedurende de bloei wordt ook de stijl van de stamper langer. Hierdoor wrijft hij langs de geopende meeldraden en komt zo in contact met het stuifmeel.
Hulp bij de bestuiving.
In principe kan de bestuiving dus goed verlopen zonder onze tussenkomst. toch nemen we best onze voorzorgen en is het bewegen van de bloem eigenlijk noodzakelijk om stuifmeel te doen loskomen.
Buitentomaten
Bij tomaten die in open lucht staan is de wind dan ook voldoende om het stuifmeel los te maken. Als er dan al een voordeel zou zijn aan het telen van tomaten in open lucht, dan is het dat misschien.
Serretomaten
In de kas is het bijna altijd nodig om het stuifmeel kunstmatig los te maken.
Bestuiving bij de beroepstuinders
Trillen met trilapparaat
In vaktaal noemt men dit “het trillen van de bloemen”. Bij beroepstelers werd dit destijds gedaan met een trilapparaat dat korte tijd tegen de steel van de tros gehouden werd. Dit werd vooral gedaan bij de vroege teelt van tomaten omdat dan de groeiomstandigheden het minst optimaal zijn.
Foto : trilapparaat.
Trillen met stok
Bij een zomerteelt zijn de bloemen vruchtbaarder en komt het stuifmeel makkelijker los. Dan werd bij de beroepstelers het trillen dikwijls beperkt tot het “slaan tegen de draden of de touwen”. De plant werd dus bewogen door, al stappend tussen de rijen tomaten, de armen wijd open te houden en met een stok in iedere hand, de draden te bewegen door er rakelings langs te passeren.
Hommels
Sedert eind jaren tachtig werd het trillen op de bedrijven vervangen door hommels. Door een speciale kweektechniek werd het mogelijk hommels te doen vliegen op tomatenbloemen. Dat is niet zo vanzelfsprekend! Want, hebt u al eens bijen of hommels tomatenbloemen zien bezoeken in uw kas of in open lucht? Hoogstwaarschijnlijk niet. Tomatenbloemen zijn net zo min geliefd als een café zonder bier.
Bloemen zonder nectar.
Tomatenbloemen bevatten geen nectar! En dat is, voor zover mijn kennis over de voedingsgewoonten over hommels en bijen reikt, één van de essentiële voedingsstoffen waar bijen en hommels naar op zoek gaan. Enkel het stuifmeel is beschikbaar in tomatenbloemen, en gelukkig in grote mate. Doordat de hommelnesten in de professionele serres voorzien worden van “suikerwater” vliegen de hommels toch op de tomatenbloemen in kas. Zo verzamelen ze stuifmeel. Terwijl ze dit doen bewegen ze ook de bloemen en is de bestuiving verzekerd. Wanneer een hommel een tomatenbloem bezoekt, zal de bloem na enige tijd een bruinverkleuring van de meeldraadbuisjes laten zien. Zo gebeurt de controle van de bevlieging.
Foto : hommels laten bijtsporen op de bloemen na.
Bestuiven bij de hobbytuinder.
Voor de hobbytuinder is het niet mogelijk om hommels dit werk te laten doen, al was het maar omwille van de kostprijs van één zo’n hommelnest. Wij blijven aangewezen op het trillen van de bloemen.
Drie tips bij het trillen van tomaten.
Wanneer trillen?
Het stuifmeel moet voldoende droog zijn om los te komen van de meeldraden. De stamper moet ook nog voldoende vochtig zijn opdat het stuifmeel er zou willen aan kleven.
Uit het bovenstaande leiden we af dat het ideale moment om te trillen zich voordoet in de late voormiddag, en dat is -met het zomeruur in gedachten- rond 12 uur. Als je dan tegen de bloempjes tikt zie je dikwijls het stuifmeel dwarrelen. Dit tijdstip geldt op een normale, ietwat zonnige dag. Regent het de hele voormiddag en klaart het in de namiddag uit, dan is 16 uur ook een goed tijdstip om te trillen.
Hoe trillen.
De beste manier is met een stokje of met de vingers tegen de tros van de tomatenbloemen tikken. Heb je veel tomatenplanten en vind je dit onbegonnen werk dan kan de planten zelf bewegen, bijvoorbeeld door tegen draden of touwen te slaan.
Hoe dikwijls trillen.
De stempel van de stamper is zelfs al enkele dagen voor de bloei ontvankelijk voor het stuifmeel. Drie tot vier dagen na het opengaan van de bloem is deze ontvankelijkheid het grootst. Daarna daalt dit snel. Daar kan je uit afleiden dat drie keer per week trillen voldoende is. Kies dan ook een zonnige dag uit, zodat het stuifmeel gemakkelijk loskomt.
Waarom volgt na bestuiving geen bevruchting.
– Te warm.
De optimale kiemingstemperatuur voor stuifmeel is 25°C. Bij temperaturen van 35°C is de kieming zwak en boven de 40°C lukt het niet meer. Vanaf 14°C neemt de kieming duidelijk af en bij 7°C is er geen kieming.
Zowel bij koude nachten (vroege voorjaar) als bij te grote hitte (zomer) kan het zijn dat er de vruchtzetting te wensen overlaat. Als de temperatuur langdurig boven de 35°C blijft zal de kieming van het stuifmeel niet meer goed verlopen. Waardoor de bloempjes geen vruchten vormen en afvallen. Of, in het beste geval “knopen” vormen, dat zijn tomaten ter grootte van een duivenei, die geen zaad bevatten.
Foto : slechte bevruchting na een hittegolf.
– Te zware vruchtbelasting
Als er onderaan de plant al enkele trossen zijn met zeer veel vruchten zal de plant energie tekort komen om nog een goede vruchtzetting te hebben bij de hoger gelegen trossen. Dit zal vooral te zien zijn bij grootvruchtige tomaten, vleestomaten in het bijzonder. Om te vermijden dat er geen vruchten komen op de vierde of vijfde tros is het belangrijk dat er bij de eerste trossen aan trossnoei gedaan wordt. Dit betekent dat we bij vleestomaten het aantal vruchten beperken tot 5-6 per tros. Vooral aanbevolen voor wie wil dat de plant ook later in het seizoen nog goed doorgroeit.
Foto : trossnoei, “punten” van de tros.
– Zwak groeiende planten.
Planten die zwak groeien zullen ook moeite hebben om voldoende vruchtzetting te hebben. De kwaliteit van het stuifmeel neemt dan af. Planten met kurkwortel zullen daar zeker onder leiden.
– Dubbele bloemen
Soms zien we op tomatenplanten dubbele bloemen. Uit deze bloemen ontstaan steeds misvormde vruchten. Soms is dit eigen aan de soort. Soms is dit een tijdelijk fenomeen bij tomatenplanten die een te koude opkweek gehad hebben. Door de specifieke bouw van dergelijke dubbele bloemen verloopt de bestuiving niet altijd even goed. Hierbij denk ik aan Beefsteaktomaten. Dubbele bloemen hebben veel meer dan vijf kroonblaadjes en ook de stuifmeelkoker is veel breder. Uit dergelijke bloemen ontstaan altijd geribde, ietwat brede vruchten.
Foto : “dubbele” bloemen bij vleestomaten.
– Zeer grote trossen
Het is niet altijd zo, maar als een plant zeer grote trossen heeft, kan het zijn dat een vrij groot percentage van de bloemen geen vruchten vormt. Hierbij denk ik met name aan enkele types Coeur de Boeuf en aan Beefsteaktomaten.
Foto : grote, vertakte trossen bij Coeur de Boeuf – type
Ik ben absoluut geen tomatenexpert maar heb dit jaar in open lucht en zelfs voor de ijsheiligen in enkele bakken (1m op1m en 1m op 0,5m) tomaten geplant. Nu, het is een beschutte stadstuin gericht op het zuiden, dus sowieso wat warmer dan elders. Heb nu al veel tomaten (vanalles: coeur de boef, minitrostomaatjes, roma enz), de meeste wel nog groen, maar ze doen hun best en beginnen te blozen… (ook al enkele kunnen oogsten) Ik heb ongetwijfeld niet genoeg getopt want alle planten zijn hoger dan 2 meter ondertussen.
Maar op de bloemen kwamen en komen dus wel hommels én bijen op af. Heb ik dan zo’n rare tomatenplanten? :)
vriendelijks,
i.
i, alles perfect normaal, bijen en hommels houden van tomatenbloemen. Groeten Tuinman Peter
Hallo, ik woon in Singapore en probeer zelf tomaten te kweken, oa omdat ze hier ontzettend duur zijn en we veel tomaten eten.
Ik heb een probleem met dat er wel bloemen aan de planten komen, maar de bloemen afvallen. Waardoor kan dat komen?
De temperatuur is gemiddeld 30 graden. De afgelopen 3 weken heeft het veel geregend. Iedere dag wel een paar uur. Ik heb gisteren de planten met een insecticide bestuifd om hele kleine witte motjes en een aantal sprinkhanen te bestrijden. Gevolg is dat sommige bladeren donkergroen/bruinsig zijn geworden en ietwat zijn verschrompeld. Betekent dit dat de plant er niet tegenkan?
Alvast hartelijk dank voor uw hulp.
Vriendelijke groeten,
Claudia Artz
Beste Claudia,
Vruchtzetting bij tomaten verloopt moeilijk bij temperaturen van 30 graden en meer. Ik veronderstel dat je wel de bloemetjes om de andere dag eventjes “trilt” om het stuifmeel los te maken? Tomaten zijn niet echt tropische planten, maar subtropisch. Ook een hoge vochtigheid kan er voor zorgen dat het stuifmeel niet los komt, samen met +30 graden is dit dus nefast voor de vruchtzetting.
Misschien was de concentratie van de insecticide te hoog, dan kan er inderdaad verbranding optreden.
Claudia, zorg er in ieder geval voor dat de planten niet nat worden, zorg voor voldoende kalk, bestuiven ia alleen noodzakelijk als de planten niet door de wind bewogen worden.
de temperatuur is geen probleem ook al kan een tomaat wel wat kou verdragen.
je zou ook insectengaas kunnen gebruiken met een ruim afdak van b.v. plastic, dan hoef je ook niet meer te spuiten voor ongedierte.
als je gaat afdekken moet je er wel voor zorgen dat het regenwater naar de plant kan stromen zo blijft de plant droog en krijgt op natuurlijk wijze water.
zorg voor een juiste en goede bemesting en suucce is verzekerd.
veel geluk met je tomaten.
Kijk eens op http://www.parbode.com/reportage/item/2720-tomaten-zijn-onbetaalbaar-geworden
Ik was voor vele jaren diep in de binnenlanden van Suriname en op zo’n kostgrondje werd van alles verbouwd, mais, casave, maar geen tomaat. Daar vroeg ik naar. Ik begreep van zo’n vrouw daar uit Djoemoe, de vrouwen doen daar de tuin.. dat het te vochtig is. Ik vermoedde dat je dan vooral schimmel krijgt, maar er is meer, de hitte is ook een probleem.
In de tropen kan je wel in de koele bergen tomaten verbouwen. In mijn kas zie ik ook snel afvallende bloemen als het te heet is geworden. Zou jij wat kunnen doen met telen onder deels temperend groen gewapend plastic? En dat vooral aan teveel aan water op de plant te vermijden en zonnebrand te verminderen. Dat zie je ook in Portugal en Spanje.
Wiite motjes ( witte vlieg) krijg ik op planten die het slecht doen, terwijl gezonde planten in dezelfde tuin niet worden aangetast, Dat zegt wel iets, witte vlieg duidt ook op geringe weerstand van de plant.
Misschien zijn er tomatenrassen die beter tegen de hitte kunnen, ik zou daar es op gaan zoeken!
Sukses met de teelt,
Maar hoe zie jij of het een mannelijke of vrouwelijke bloem is van kerstomaat
Hart, een tomatenbloem is altijd tweeslachtig(mannelijk als vrouwelijk), elke bloem kan worden bestoven en bevrucht zodat ze tot een vrucht kan uitgroeien. Groeten Tuinman Peter
Ik heb al enkele weken bloemen aan mijn tomatenplant. (snacktomaat in perenvorm). Hoelang duurt het vooraleer de bloemen worden omgezet in vruchten? Ik heb reeds enkele bloemen die terug ‘sluiten’.
Ik tril handmatig de trossen. (2 stuks)
Dank voor een antwoord
Als je aan het dieven bent en je tikt tegen de stam dan komt er snel goede vruchtzetting.( je hebt dan geen tandenborstel)
Mijn kas hangt vol met tomaten. Stuur deze week wel een foto.
Ik heb maar twee soorten Cherry en tros tomaten.
Teven meld ik als er 5 trossen aan de stam hangen van soms 5 a 6 tomaten haal ik de top er af. Dan groeien de bovenste tomaten nog door.
hallo herman,
ik heb een vraagje over het gele bloempje bij de tomatenplant.Ik heb verschillende tomatenplanten en onderin komen de kleine bloesempjes te voorschijn, echter zonder dat ze zich goed ontwikkeld hebben zijn er enkele al afgevallen en ik vraag me af hoe het kan.
ik zie bijvoorbeeld op de foto boven een trilnaald tegen het groene gedeelte naar de bloesem, dat geelte is bij mij geel en het oogt bij meerdere planten alsof elk moment met elk zuchtje wind het bloesempje van de steel gaat loslaten.
groet raymond schouten
Hoi,
Ik zie dat hier al een poos niks meer gepost is. Maar ik vroeg me af hoe je aan zo’n trilapparaat kan komen en hoe duur ze zijn. Ik zou hem goed kunnen gebruiken bij een project.
Alvast bedankt voor een reactie,
Groet J.R.
Neem een goedkope elektrische tandenborstel, is mijn idee. Houd simpel de borstel tegen de steel en zorg ervoor niks te beschadigen. Ga ik proberen, mijn tomaten bloeien al.
Herman, assen drenthe
Leuk, daar willen we wel een foto van zien. Stuur je er één op terwijl je aan het trillen bent? Ik heb geen elektrische tandenborstel :-)
Stuur foto naar lezersbijdrage@plantaardig.com
groetjes
Luc
http://groenten-boek.plantaardig.com
Ik woon op Curacao en hebben elke dag temperatuur van rond de 25-30 graden Celsius.Kortom behoorlijk Heet. om die reden hebben wij een shade-house gebouwd omdat wij problemen hadden met Tomaten. Zodra we de shade-house gaan gebruiken hopen we in de toekomst zelf onze tomaten te kweken . Voor Bladgroenten geen probleem maar voor tomaten wel. Jammer
Heeft jullie shade-house geholpen bij de vruchtzetting bij de tomaten? Groetjes Tuinman Peter
Jacques,
Volgens mij een probleem van neusrot.
Nuttige link:
http://fruitabc.blogspot.com/2010/06/neusrot-op-tomaten-voorkomen.html
Guy
Goedenmiddag , ik heb een probleem met de tomaten . Uit belangstelling het ras “Coeur de Boeuf gezaaid en uitgepoot in de volle grond . Ondanks de hitte periode van 14 dagen geleden goede vruchtzetting gehad . De vruchten zijn erg ongelijk maar wat me het meeste zorgen baart is de rotte plek onderaan de vrucht bij het groeien. Is dat het zogenaamde ‘neusrot’ of heb ik nog iets anders verkeerd gedaan ? Jacques Schuurman .
het probleem van hoge planten met weinig trossen heeft te maken met een te hoge temperatuur en mogelijk teveel aan meststof.
laat de kas maar open staan zodat het minder warm wordt.
geef voldoende water maar af en toe ook een beetje dorst lijden kan geen kwaad.
Ik heb dit jaar 25 verschillende tomatenrassen in mijn serre/kas.
De rassen die nu reeds meerdere trossen hebben zijn o.a.: ‘Gregory Altai’, ‘Aviro’, ‘Black Cherry’, ‘De Berao’, ‘Sungold’ en ‘Nadja’. Deze rassen groeien ook goed bij een lagere temperatuur.
Er is een duidelijk verschil tussen de verschillende tomatenrassen inzake vruchtzetting.
Nuttige link:
http://fruitabc.blogspot.com/2010/06/veel-tomatenbloemen-en-toch-weinig.html
beste marie-rose,
ik heb momenteel een 8-tal soorten tomaten in de serre, zoals luc het reeds aangaf is de vorming van de hoogte van bloemtrossen inderdaad sterk verschillend van ras tot ras.
zelf top ik mijn tomaten nooit, de planten worden gesteund door draden die er rond worden gedraaid, als die de hoogte van de serre bereikt hebben zijn de onderste trossen reeds geoogst, de bladeren verwijderd.
de draden die de planten vasthouden worden dan wat gezakt en zo kunnen die nog iets hoger worden, zo ben ik al in een goede zomer tot 13 bloemtrossen hoog gegaan.
wat betreft de hoogte kan ik ook nog het volgende kwijt, jonge planten die opgetrokken zijn, blijven doorgaans ook in groter stadium uitgerekt, waardoor ook de bloemvorming meer uitgerekt is.
mvgr.Jan
Zodra een bloem wijd open staat bestuif ik met een penseel. Dat betekent in de bloeitijd elke dag er even langs gaan. Trossen worden bij ons dan ook trossen. Met
acht planten is het goed te doen
Mijn goede ervaring en met succes is de kastomatenplanten bij ca.25 a 30 gr. celsius met de hand te trillen, door de spiraal waaraan de tomatenplanten langs omhoog klimmen een trillende beweging te geven. Tevens heb ik dan een tweetal ventilators in de kas draaiende die dan de wind nabootsen. groet martin.
@ hunnekens
Is het al de tweede of meerdere keer dat je van de planten oogst? Dat kan eventueel een oorzaak zijn, van meerjarige planten zijn de vruchten kleiner, de plante hebben veel bladeren en de vochtopname van de vruchten is soms moeilijker.
vriendelijke groeten
Luc
http://groenten-boek.plantaardig.com
@ Marie-Rose
u kreeg al veel tips van de lezers, ik had ook nog een vraagje : welk tomatenras is het? Want sommige rassen groeien veel hoger dan andere.
Dit kan ook een oorzaak zijn, naast de andere die al gegeven werden.
vriendelijke groeten,
Luc
http://groenten-boek.plantaardig.com
graag een vraag over aardbeien , ras curona ,ik heb ze op doek staan ,geef goed water , maar ik meen dat ze niet zo zoet zijn als andere jaren , geef ik te veel water of te weinig , of kan het een andere oorzaak hebben ,graag reactie mij dank !!!
Planten welke hoog opschieten hebben te weinig licht, zo simpel is het. Geef ze meer en voldoende ruimte.
Erik
Mijnheer Struyve,
Korte reactie. Ik heb hetzelfde probleem als mvr in de de kas. De planten groeien hoog op, de eerste bloemtros komt op 50 cm, de tweede op één meter. Als je topt op 70 cm, dan heb je één tomatentros per plant! Op één meter heb je max. twee tomatentrossen. Toch wel bitter weinig! En toppen betekent dat de groeikracht van de plant naar okselscheuten gaat, die je allemaal moet dieven. Ik geef regelmatig vloeibare bemesting, maar de planten blijven doorgroeien en geven om de 50 cm een bloemtros.
Dag mijnheer Godyns
Ja het zou eenvoudig kunnen, gewoon een andere soort planten
Groetjes
Godfried
Geachte,
hoe zou het komen dat de bloemen van mijn tomatenplanten afvallen?Ze bloemen mooi en een beetje daarna wordt de stengel geel, kort na de bloem en de bloem valt af !!!
august
Ik heb ergens gelezen dat voor een goede verstuiving een relatieve vochtigheid van 65 à 70 % nodig is.
Hallo Herman,
Even over het dieven: Bij de zeer kleine tros tomaten de z.g snoepjes laat ik een dief zitten ter hoogte van
1.25 meter de rest gaat er wel weer af.
Voordeel; meer kleine tomaten. Probeer het maar eens met een plant.
Groetjes Frans.
I’m not easily impressed. . . but that’s impriessng me! :)
Geachte mevrouw
Uw tomaatplanten worden zeer groot, en daar gaat het waarschijnlijk al mis. De planten in toom houden A U B.
Om te beginnen een paar planten bij 70 cm hoogte de top er uit knippen, en later bij andere planten van 1 meter hoog ook de top er uit, en zo verder, ze kunnen gerust 2 meter hoog worden,en hoger, maar ook dan nog de top er uit. Het is goed mogelijk dat U meer tomaten krijgt van deze van een meter dan van deze van 2 meter. De bladeren die op de grond hangen aan de stam wegknippen, en de te lange bladeren inkorten, door ze in het midden af te knippen. Succes
Mijn tomatenplaten zijn zeer groot. Ze staan wel in een veranda. Heb de top eruit geknipt, eens kijken welk resultaat ik ga krijgen.
Hoi, ik heb een tamelijk grote serre die alleen gebruikt word om tomaten te telen,mijn probleem:de planten groeien uitzonderlijk groot en het probleem het duurt zo lang vooralleer er bloemen op komen. wat zou daar de oorzaak van kunnen zijn , kan iemand mij helpen?
groetjes en dank u.
M.R.