Onderaan dit artikel een uitgebreide fotoreportage.
Als u het tomatengewas uit de kas opruimt controleer dan de wortels op de aanwezigheid van de kurkwortelschimmel. Heel wat liefhebbers zijn zich niet bewust van de aanwezigheid ervan omdat de schadekenmerken bovengronds weinig zichtbaar zijn. Duidelijke symptomen zijn enkel ondergronds waar te nemen.

Kurkwortel is zowat de hoofdreden van bodemmoeheid bij de teelt van tomaten

Lees hieronder alles over levenswijze, schade, kenmerken, oorzaken en oplossingen en bekijk de foto’s.

Levenswijze
De kurkwortelschimmel (Pyrenochaeta lycopersici) kan makkelijk in de grond overblijven en wordt per jaar dat er tomaten (of andere familieleden van de nachtschadigen zoals paprika of aubergine) in de kas geplant worden sterker. De schimmel zal van zodra de jonge tomatenplanten in contact komen met de serregrond de wortels aantasten. Dit gebeurt geleidelijk en zal eigenlijk pas goed zichtbaar zijn na een tweetal maanden. Het lijkt alsof de schimmel de wortels vroegtijdig doet verouderen.

Schade
De aanwezigheid van de ziekte gedurende het groeiseizoen uit zich door een verminderde groeikracht van de plant ten opzichte van voorgaande jaren, maar dan pas nadat de plant de vierde tot vijfde tros gevormd heeft. Lukt het bijvoorbeeld niet meer zo goed om in de kas zes of meer trossen te telen op een groeikrachtige plant, dan is bijna zeker kurkwortel in het spel.
De grootte van de schade lijkt rasgebonden. Groeikrachtige rassen met dikke stengel en wortels zullen veel minder nadeel ondervinden dan rassen die eerder fijn opgroeien en over dunnere wortels en stengels beschikken. Of nog anders : hoe minder groeikrachtig het ras, hoe meer de aanwezigheid van kurkwortel tot uiting zal komen.
Door kurkwortel aangetaste planten krijgen het moeilijk bij zonnig weer, dan gaan ze makkelijk slap hangen, vooral de kop van de plant. De hoofdstengel wordt steeds dunner, de vruchtzetting is minder goed en de vruchten zijn kleiner. Kortom, de tomatenproductie van de plant valt tegen.

Kenmerken
De schimmel veroorzaakt op de jonge wortels bruine, ingezonken plekken en kurklijsten. De hoofdwortels worden later ook donkerbruin, verdikken en barsten.

Waarneming
Trek na de teelt van tomaten eens de stam uit de grond en spoel de wortels af onder stromend water. Zijn deze wortels niet helemaal wit, beige of geelachtig van kleur, maar vertonen ze heel veel bruine vlekken, dan is er waarschijnlijk kurkwortel aanwezig. Ook als je ziet dat de wortels verdikt en gebarsten zijn is dit een typisch kenmerk. Bij aanwezigheid van kurkwortel worden de wortels bruin en zullen, afhankelijk van de dikte van de wortels, verteren in de grond of barsten.

Wie tomaten plant in kasgrond waar al enkele jaren na elkaar tomaten stonden ziet duidelijk de kenmerken. Het ene ras is al meer aangetast dan het andere. Opvallend is dat sommige rassen een dusdanig groeikracht hebben dat ze op de oude, bruine, door kurkwortel aangetaste wortels, toch nog nieuwe, witte (haar)wortels kunnen vormen. (zie foto’s)

Oplossingen
Als het echt heel moeilijk wordt om nog een groeikrachtig gewas te hebben in de kas zijn verschillende oplossingen mogelijk.

Om niet in herhaling te vallen wordt verwezen naar de oplossingen aangereikt in het artikel Bodemmoeheid bij tomaten (verkort : grond verversen, kas verplaatsen, in pot telen, enten op resistente onderstam)

Let wel : een behandeling ter genezing van kurkwortel is onmogelijk.

Foto’s
De fotoreeks toont het wortelstelsel op het einde van de teelt van tomaten in de kas, 20 september 2007. De planten waren bovengronds volledig gezond, maar de verschillende rassen vertoonden wel duidelijk een verschil in groeikracht. In dezelfde kas stonden ook geënte planten.
Het gaat om de rassen waarvan sprake in het artikel Kiempercentage tomaten. De specifieke kenmerken en het groeiverloop van deze rassenproef komt binnenkort aan bod.
(alle foto’s kunnen in detail bekeken worden door er op te klikken)

s

Foto 1 : Kurkwortel bij de rassen Cristal F1, Ferline F1 en Sampei F1. Het is duidelijk dat het wortelstelsel van Cristal F1 veel minder sterk is dan dat van de andere twee rassen. Daarover meer in volgende berichten.

Foto 2 : Detail van de kurkwortelaantasting bij het ras Ferline F1 (links) en Sampei F1 (rechts). De wortels zijn bruin en vertonen duidelijke kloven en barsten. Een ‘verkurkt’ uitzicht dus.

Foto 3 : De groeikracht van Sampei F1 is dusdanig groot dat er op de oude, verkurkte wortels nieuwe, witte haarworteljes gevormd worden.

Foto 4 : Het wortelstelsel van Tamaris F1 – Pyros F 1 – Riviera F1 op het einde van de teelt, 20 september. Dat van Tamaris F1 is duidelijk het sterkste en bijna vergelijkbaar met dat van Sampei F1.

Foto 5 (links) : Het zeer gezonde wortelstelsel van tomaten geteeld in open lucht, in pot, in kleipotgrond.
Foto 6 (rechts) : De wortels van geënte tomatenplanten vertonen geen enkel teken van bruinverkleuring!
(klik op de foto’s om te vergroten)

Update oktober 2010, na waarnemingen door Herman bij planten die al een tijdje afgeknipt waren, maar waarvan de wortels nog niet gerooid waren.

“Controle op het al of niet aanwezig zijn van kurkwortel gebeurt, plant per plant, en dit onmiddellijk  na het plukken van de laatste vruchten van die plant. Zo ben je zeker dat het wortelstelsel nog actief is op het ogenblik van de controle. Controleren als de allerlaatste plant afgeoogst is  zorgt ervoor dat het wortelstelsel al aan het afsterven is, zodat je verkeerdelijk de indruk hebt dat er een hevige kurkwortelaantasting is.”